کد مطلب:33976 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:147

شان نهج البلاغه











نهج البلاغه از چنان شانی برخوردار است كه هیچ كلامی و قلمی با آن قابل قیاس نیست، به گونه ای كه نهج البلاغه خود حجت و دلیل صحت و راستی خویش است.


آفتاب آمد دلیل آفتاب
گر دلیلت باید از وی رو متاب[1].


درباره ی نهج البلاغه باید اذعان كرد كه هیچ سندی گویاتر و محكم تر از الفاظ و معانی آن نیست و نهج البلاغه خود برترین شاهد صحت صدور آن از امیرمومنان (ع) است. این كتاب از نظر لفظ و معنا در حد اعجاز است و چه كسی جز علی (ع) می توانسته است چنین معجزه آسا سخن گوید؟ شریف رضی خود متوجه این حقیقت بوده است و در مقدمه ی خویش بر نهج البلاغه یادآور شده است كه چون كتاب خصائص الائمه را تالیف كرده و در انتهای جزء نخست آن در فصلی نمونه هایی از كلام امیرمومنان (ع) را آورده است،گروهی از دوستان، آن فصل را پسندیدند و از نكات بی نظیر آن دچار شگفتی شدند.[2].

الفاظ و معانی نهج البلاغه چنان است كه نظیر آن از نوابغ سخنوران تاریخ صادر نشده است. از محالات عادی است كه كسی بتواند چنین عباراتی بسازد و ممكن نیست كسی بتواند با آن همتایی نماید، چنانكه بزرگانی با مقایسه ی برخی خطبه ها و سخنان نام آوران عرصه ی فصاحت و بلاغت غیر قابل قیاس بودن كلام امیرمومنان (ع) را با احدی ثابت كرده اند. «ابن ابی الحدید معتزلی» در مقایسه ای میان خطبه جهادیه ی[3] امیرمومنان (ع) و خطبه ای از «عبدالرحیم ابن نباته» از بزرگان

[صفحه 152]

خطبای تاریخ و خطیب یگانه ی عصر خویش، درگذشته به سال 374 هجری،[4] سستی و ضعف خطبه ی «ابن نباته» را توضیح داده و یادآور شده است كه كلام علی (ع) از نظر لفظ و معنا و سبك و سیاق برگرفته از قرآن كریم است كه هیچ كلامی را با آن قیاس نتوان نمود و كلام علی (ع) نظیر و مانند ندارد و پس از قرآن كریم و كلام سیدالمرسلین، هیچ كلامی فصیح تر و والاتر و برتر و زیباتر و ارجمندتر از آن نیست.[5] وی در مقایسه ای دیگر میان خطبه های امام (ع) و «ابن نباته» بی مانندی كلام امیرمومنان (ع) را آشكار كرده و یادآور شده است كه سخن شناسان و آشنایان به علم بیان، چون به دیده ی انصاف بنگرند، دانند كه جمله ای از نهج البلاغه برابر هزار جمله از «ابن نباته» است،بلكه برتر و والاتر است.[6].

«قلقشندی» مورخ و ادیب و نقاد برجسته، درگذشته به سال 821 هجری،[7] در مقایسه ای میان حكمتی از امام (ع) و سروده ی یكی از شاعران معروف عرب در موضوعی واحد، به برتری والاتری بی قیاس كلام امیرمومنان (ع) اشاره كرده است.[8].

هر سخن شناس و اهل معرفتی كه به نهج البلاغه توجه نموده و در الفاظ و معانی ان تامل كرده است، در شگفتی فرورفته و در برابر عظمت آن اظهار عجز نموده است.[9].


صفحه 152.








    1. مثنوی معنوی، دفتر اول، ص 7.
    2. مقدمه، ص 34.
    3. نهج البلاغه، خطبه ی 27.
    4. ر. ك: وفیات الاعیان، ج 3، صص 158 -156.
    5. شرح ابن ابی الحدید، ج 2، صص 83 -80.
    6. همان، ج 7، صص 214 -211.
    7. ر. ك: الاعلام، ج 1، ص 177.
    8. احمد بن علی القلقشندی، صبح الاعشی فی صناعه الانشاء شرحهه و علق علیه و قابل نصوصه حسین شمس الدین، الطبعه الاولی، دارالكتب العلمیه، بیروت، 1407 ق. ج 1، صص 90 -89.
    9. ن. ك: مصادر نهج البلاغه، ج 1، صص 99 -87.